Abdürraûf el-Münâvî ve Şerhu Menâzili's-Sâirîn adlı eserinin analizi

Bir ilmin, müstakil bir ilim dalı olabilmesi için temel kavramları ve ıstılahları olması gerekir. Tasavvuf ilminin de gelişip olgunlaşmasında tasavvufî ıstılahları ilk ortaya koyan eserlerin katkısı çoktur. Tasavvuf 'daki hal ve makamlarla ilgili kavramları bazı sûfî müellifler, eserlerinde bir veya birkaç cümle ile anlatırken bazı sûfîler ise bunları anlatan müstakil eserler telif etmişlerdir. Bu ikinci gruptan olan Hâce Abdullâh el-Herevî, tasavvuf terimlerinin oluşmasına büyük katkısı olan ve yüz tasavvufî kavramdan oluşan Menazili's-Sâirîn adlı eseri kaleme almıştır. Yüz makâmdan meydana gelen Menâzili's-Sâirîn, yazıldığı günden itibaren hem sûfî çevrede hemde sûfî çevreler dışında büyük ilgi görmüş ve üzerine Arapça, Türkçe ve Farsça şerhler yapılıp birçok dile tercüme edilmiştir. Üzerinde çokça çalışılmasının bir sebebi olarak eserin muhtasar ve müfîd oluşu zikredilebilir. Farklı dillerde yazılmış yirmi şerhi bulunan esere, Tilimsânî, Kâşânî ve Lahmî gibi meşhur sûfîler şerh yazdığı gibi İbn Kayyîm ve Menûfî gibi selefî ilim adamları da şerh yazmıştır. Mısırın, büyük fakîh, muhaddis ve sûfîlerinden Zeynüddin Muhammed Abdürraûf el-Münâvî de bu esere şerh yazan âlim sûfîlerden bir tanesidir. Tezimizin konusunu teşkil eden, Abdürraûf el-Münâvî'nin, Şerhu Menâzilü's-Sâirîn adlı şerhi, metod olarak Tilimsânî'nin çizgisinde kaleme alınmıştır. Şârihler arasında onu farklı kılan onun fakih ve muhaddis bir sûfî olmasıdır. Eserin analizi yapılırken, şerhler arasında ilklerden olması sebebiyle Afîfüddîn et-Tilimsânî'nin şerhi, makamları vahdet-i vucûd çizgisinde yorumlaması sebebiyle Abdurrezzâk el-Kâşânî'nin şerhi, Tilimsânî'yi ve Kâşânî'yi, zâhirî hükümlere ters düşmekle eleştirmesi sebebiyle İbn Kayyîm el-Cevzîyye'nin şerhi ve türkçe kaleme alınması ve Mevlevî sûfîbakış açısıyla yorumlaması sebebiyle de İsmâil el-Ankaravî'nin şerhi incelenmiş ve kıyaslamalar yapılmıştır. Tezimiz, iki alt başlığı olan bir giriş, iki bölüm, sonuç ve kaynakça kısmından oluşmaktadır. Giriş kısmında, çalışmanın konusu, kapsamı, usûlü ve çalışmada kullanılan kaynaklar hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölüm, müellifimiz Abdürraûf el-Münâvî'ye tahsis edilmiştir. Orada, Abdürraûf el-Münâvî'nin yaşadığı dönemdeki tasavvufî hayatın, müellifin hayatı ve eserlerinin geniş olarak incelenmesine gayret edilmiştir. İkinci bölüm ise, iki alt başlıktan oluşturulmuştur. Birinci alt başlık, Menâzili's-Sâirîn'nin şerhleri, yazarının hayatı ve eserleri ile Şerhu Menâzili's-Sâirîn'nin tanıtımına ayrılmıştır. İkinci alt başlıkta ise Şerhu Menâzili's-Sâirîn'nin on bölümden oluşan yüz makamı incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler