Çeçenistan'da tasavvuf

Bu çalýþmada Çeçenistan'da tasavvufun ortaya çýkmasý ve geliþmesi, bölgedeki tarikatlarýn sayýsý, tarihçeleri ve özellikleri, önderleri ve tasavvûfi görüþleri incelenmiþtir. Çalýþmanýn amacý tasavvufun bölgedeki halkýn siyâsî ve ictimâî hayatýna nüfûzu, dînî kimliðinin oluþmasýndaki rolü ve birkaç asýr devam eden özgürlük mücadelesindeki yerini tespit etmektir. Çalýþmada Çeçenistan'daki mutasavvýflarýn faaliyet ve görüþlerinin yaný sýra Çeçenistan'daki meþâyýhýn birçoðunun silsilesinin dayandýðý Daðýstan'daki bazý sûfîlerin hayatlarý ve görüþleri ele alýnmýþtýr. Ayrýca bölgede yaþayan sûfîlerin giyim tarzlarý, þeyhlerin türbeleri ve zikir âyinlerinde kullanýlan müzik âletleri hakkýnda bilgi saðlamak amacýyla görsellere yer verilmiþtir. Bu araþtýrmadaki veriler, konuyla ilgili birincil kaynaklarýn yaný sýra çalýþma konusu edilen bölgedeki tarikat mensuplarýyla yapýlan görüþmelerden elde edilmiþtir. Çalýþmada Çeçenistan'daki tasavvufun diðer bölgelerdeki tasavvuf kültürü ile deðiþen yanlarýna dikkat çekilmiþ ve her biri açýklanmýþtýr. Bunlardan biri Rusya'nýn Çeçenistan'daki þeyhleri öldürmesi veya sürgüne göndermesiyle, ortaya yeni bir þeyhsiz tarikat geleneði çýkmýþ olmasý; diðeri ise bölgede sürekli devam eden savaþlar neticesinde cihadýn, tasavvufun bir parçasý hâline gelmiþ, hatta bazý zamanlarda onun temelini oluþturmuþ olmasýdýr. Çeçenistan'daki özgürlük hareketinin Rus literatüründe "Müridizm" (Nakþibendîlerin önderliðinde olan hareket) ve "Zikrizm" (Kadirîlerin önderliðinde olan hareket) kavramlarýyla yer almýþ olmasý, tasavvufun bölgedeki önemini ortaya koymaktadýr. Eski Rus ya da Sovyetler kökenli bazý tarihçiler tarafýndan bu hareketler tasavvuftan uzak, tamamen siyâsî çýkarlarý olan faaliyet olarak gösterilmeye çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþmada ilgili yorumlarýn doðru olmadýðý ve bu çabalarýn ancak Rusya'nýn yüzyýllardýr Çeçenistan'da sürdürdüðü sömürgeci politikasýný haklý çýkarma çabalarýndan baþka bir þey olmadýðý tespit edilmiþtir.

Anahtar Kelimeler